Yüksek dozda gürültünün insan sağlığı üzerindeki etkisi sadece kulaklarda hasar olmayıp aynı zamanda sürekli baş ağrısı, yorgunluk, kalp ritminde değişme ve kaslarda çekilme olarak da ortaya çıkabilir. Gürültü göz bebeklerinin büyümesi, troid ve adrenalin salgılarında artış ve damarlarda daralmaya da sebep olmaktadır. Peki gürültü adamı öldürürmü? Adamı bilmem ama yapılan bir deneyde 160 dB şiddetindeki gürültüye 10 dakika boyunca maruz bırakılan bir kobay ölmüştür. Gürültünün seviyesi yaygın olarak “desibel (dB)” birimi ile ölçülmektedir. Ancak sanayide yapılan işin karakterine bağlı olarak gürültü çok kompleks parametrelere sahip olduğu için bir gürültünün iş sağlığı açısından tehdit oluşturup oluşturmadığı basit cihazlar ile ölçülemez. Bu ölçümler için gürültünün ana parametrelerine göre karakterini belirleyen cihazlar kullanılmaktadır. Bu Parametreler şunlardır.
Yukarıda sıralanan parametrelere bağlı olarak ölçülen seviyeyi bir filitreden geçirerek kalibre eden cihazlar kullanılmaktadır. A, B, C, D olarak sınıflandırılmış olan filitrelerden en yaygın kullanımı olan A filitresidir. A filtresi ile kalibrasyonu yapılan ölçüm cihazının belirttiği gürültü seviyesi birimi “dbA” olarak tanımlanmış olup OSHA, NIOSH gibi iş sağlığı standartlarını belirleyen organizasyonlar gürültü birimi olarak “dbA” kullanmaktadırlar. OSHA standartlarına göre iş yerlerinde 8 saat boyunca maruz kalınabilecek maksimum gürültü 90 dbA olmalıdır. Maruz kalınan süreye göre bu değerler değişmektedir. ISO normunda 8 saat süre ile 90dbA gürültüye maruz kalmanın dozajı 100% olarak belirlenmiştir. (Bkz Tablo 1) |
|
Sesin yoğunluğu (dB) ile frekansı (Hz) arasındaki fark nedir sorusuna cevap verelim. Bir kaynaktan aynı frekansta yayılan bir ses farklı noktalarda farklı yoğunlukta duyulur. Bunun sebebi bulunulan yerin kaynağa olan uzaklığı, sesin içinden geçerek yayıldığı ortam ve diğer faktörlerdir. Bu nedenle insan sağlığı açısından dikkate alınması gereken değer sesin bulunulan yerde yarattığı ses yoğunluğu yani desibel değeridir. Farklı kaynaklardan çıkan ses yoğunluklarının değerleri Tablo 2 de verimiştir. Farklı desibel değerlerindeki sesleri kıyaslamak için ise NIOSH nin yayınladığı siteden alınan ve altta verilen animasyonu indirerek kullanabilirsiniz. |
|
Desibel değeri nasıl hesaplanır. Desibel değeri, duyulan sesin duyulabilir en düşük sesden kaç kat fazla olduğuna bağlıdır. Bunu formülüze edersek I= Duyulan ses I(dB)= 10*Log10(I / I0) (Bakınız yandaki örnek) | ÖRNEK : I=1000,000,000*I0 I(db)=10*Log (1,000,000.000 I0 / I0) |
Yukarı-sağdaki örnekte görüleceği gibi insanın 8 saat süre ile dayanabileceği en yüksek ses duyulabilir en düşük sesin bir milyar katıdır. İnsanın birkaç dakika dayanabileceği en yüksek ses ise 130 desibeldir. Yani duyulabilir en düşük sesin 10 tirilyon katı. Bu noktada şu bilgiyi de verelim İnsanın duyma eşiği ses şiddeti sıfır desibeldir. Sıfır desibel şiddetindeki sesin kulaklarda yaptığı basınç 2x10-7 milibar değerindedir. Sesin yoğunluğundaki ilave her 6 dB kulaklardaki basıncı iki kat arttırır. Ses yoğunluğu 130 dB değerine ulaştığında kulaklardaki basınç 0.680 milibar değerine ulaşır. Bu nokta kulakların sızlamaya başladığı basınçtır. | BİLGİ Erkek sesinin ortalama frekansı 3000 Hz değerindedir. İnsan yaşlandıkça önce duyabileceği en yüksek frekaslardaki sesleri duyamaz olur. En düşük frekanslardaki
sesleri 16 Hz ile filler, Deliksiz bir uyku çekmek için bulunulan ortamdaki ses yoğunluğu 30 dB den aşağı olmalıdır. |
Gürültünün olumsuz etkilerini azaltmak için sanayileşmiş ülkelerde işçilerin maruz kalabileceği maksimum gürültünün dozajına belirli bir sınırlama getirilmiştir. Bu nedenle gelişmiş ülkelerde pres atelyeleri, türbin, kompresör gibi ekipmanların bulunduğu enerji tesisleri ve gürültülü çalışacak iş yerlerinin temelleri daha kurulmadan şok enerjileri ve vibrasyonu emecek donatılarla projelendirilmektedir. | |
Kurulu tesiste ise gürülüyü önlemenin yolları vardır. Bunlar başlıca
Kulak tıkacı kullanmak çok basit ve ucuz ancak çok etkin bir korunmadır. Sıradan bir tıkaç kalitesine ve kulağa yerleşime bağlı olarak gürültüyü 10 ila 35 dB kadar azaltır ki bu çok önemli bir korunmadır. Kulak tıkacının bu yararına karşılık önemli bir dezavantajı duyulması gereken seslerin duyulamaması riskini yaratmasıdır. | |
Aşağıda vibrasyonlu çalışmakta olan ağır bir makinayı izole etmek için yapılan bir uygulamayı veriyorum. Bu uygulamada önce makinanın amortisörler üzerine taşınması düşünülmüş, Eğer makinanın büyüklüğÜ, yerleşimİ amortisör üzerine alınmasına imkan vermiyorsa insanların bulunduğu mekan amortisör üzerine alınabilir. | |
ALTERNATİF A: MAKİNANIN ALTINA AMORTİSÖRLER YERLEŞTİRMEK | |
ALTERNATİF B: ÇALIŞAN MEKANI İSOLE EDİP ZEMİNLE ARASINA AMORTİSÖRLER KOYMAK |