Site Haritası
Ziyaret Bilgileri
Aktif Ziyaretçi4
Bugün Toplam121
Toplam Ziyaret3020330
Eğitim ve Ögretim Eğitim ve Ögretim

HELİS DİŞLİ DİZAYNI

HELİS DİŞLİ DİZAYNI

Helis dişli dizaynı yöntem olarak düz dişli dizaynı ile aynıdır. Sadece düz dişli dizaynındaki formüllerde Helis açısı ɣ dikkate alınmak zorundadır. Helis açısı helis doğrultusunun dönme ekseni ile yaptığı açıdır. (Bkz Şekil 1).

Helis dişli dizaynında dikkate alınan bazı değerler Helis açısı nedeni ile açının büyüklüğü ile orantılı olarak aşağıdaki gibi değişirler. (Helis dişli için bu değerler n harfini  alt indis olarak alarak düz dişli değerlerinden ayrılırlar)

Helis dişli basınç açısı ..: ɸn= tan-1(tan ɸ* Cos ɣ)   FORMÜL 24

Efektif diş sayısı ….......: Zn=Z / Cos3 ɣ    FORMÜL 25

Normal Modül…….........: Mn=M*Cos ɣ       FORMÜL 26
NOT: Mn  Standart modül tablosundan seçilecek olan modüldür.
          Fakat sayılan gerçek diş sayısı Zn değil Z dir

Çevresel diş adımı …….…: pn=p * Cos ɣ       FORMÜL 27

Helisel dişli çiftlerinde çalışan dişlilerden bir sağ ise öteki sol diştir. Üstten bakıldığında eğer diş profili eksen istikametinde sağa-aşağı iniyorsa dişli sağ dişli, fakat sağa-yukarı çıkıyorsa dişli sol dişlidir.

ŞEKİL 1

HELİS DİŞLİ GENİŞLİĞİ

Çalışma açısından Helis dişli ile düz dişli arasındaki en önemli fark; Düz dişlide herhangi bir anda çiftlerin sadece birer dişinde boydan boya temas vardır ve bu nedenle yük dişe bir anda tüm diş boyunca binerek ani şoka sebeb olur ve böylece nispeten gürültülü bir çalışma meydana gelir. Helisel dişlilerde ise diş başlangıçta en uç noktasıyla temas halinde iken dönme devam ederken temas noktası bir uçtan ayrılarak diş sonuna doğru akmaya başlar. Böylece yük dişlere aniden değil yavaş yavaş ve birden fazla dişe binmeye başlar. Bu nedenle temas halindeki herhangi bir diş diğerinden ayrılmadan önce bir başka diş çiftinin temasa geçmesini sağlayabilecek dişli genişliğinin tespit edilmesi büyük önem taşır. Bu eş zamanlı teması sağlamak için eksenel adımın çevresel adımdan büyük olması gerekir (Bkz şekil 2)  .

X: Eksenel adım,  Pc: Çevresel adım

Pa=b*tan ɣ   

Pc= π*M

Pa>Pc       =>   b*tan ɣ > π*M         

M=Mn/Cos ɣ      FORMÜL 26


Helis açısı büyüdükçe eksenel adım ve böylece aynı anda ikinci dişin temasta bulunma oranı artar. Eksenel adımın çevresel adımdan en azından 15% fazla olması tavsiye edilir. Yani

Pa>1.15*Pc

      FORMÜL 28  Helis dişli genişliği

 

 

 

 

ŞEKİL 2

 

 

 

Helis dişlilerin en büyük dezavantajının eksenel kuvvet meydana getirmesi olduğunu dişli çeşitleri sayfasında anlatmış ve bu dezavantajı gidermenin en etkin yolunun çavuş dişli kullanımı olduğunu belirtmiştik. Çavuş dişlilerde bir sağ, birde sol olmak üzere iki helis dişli bir bütün olarak imal edildiğinden dişli genişliği iki kat artar. Böylece çavuş dişli genişliği;

        FORMÜL 29   Çavuş dişli genişliği

Helis dişlilerde helis açısı ɣ  150 ila 250 arasında değişirken çavuş dişlilerde bu açı 450 ye kadar çıkabilir.

Basınç açısı Φ genellikle 200 olarak alınır, diş profili olarak basık diş profili kullanılır (d=0.8M, a=1M )

Helis dişlilerde tablodan seçilen Modul değeri Mn olandır (helis açısına dik olan modül). Dolayısı ile diğer hesaplamalar bu değer üzerinden yapılır. Böylece

 

EFEKTİF DİŞ SAYISI

Efektif diş sayısı dişlinin helis açısına dik olan kesitinde ortaya çıkacak hayali çapa sığacak sayıdaki diş adedidir ve formülü

Zn=Z / Cos3 ɣ   FORMÜL 25

Helis dişlilerde bölüm dairesi çapına esas olan diş sayısı sayılan gerçek diş sayılarıdır. Ancak diş dayanımını veren LEWIS formülündeki Y form faktörü tablolardan belirlenirken Efektif diş sayısına göre belirlenir. Yani

Fts *b*Yn*M FORMÜL 33

LEWIS formülündeki Yn tablodan seçilirken diş sayısı olarak efektif diş sayısı Zn esas alınır.

Helis dişlilerde girişim olup olmayacağının kontrolunde kullanılan “Slay Makers” denkleminde kulanılan basınç açısı olarak efektif basınç açısı ɸn ve gerçek diş sayıları yerine efektif diş sayıları kullanılır

ɸn= tan-1(tan ɸ* Cos ɣ)   FORMÜL 24

Helis dişlilerde genellikle basık (Stub) diş formu kullanıldığı için k katsayısı k=0.8 kullanılır

      FORMÜL 34

Helis dişli dizaynında bir diğer önemli fark hız faktörü Cv nin belirlenmesinde ortaya çıkar. Helis dişliler için Cv için aşağıdaki formüller kullanılmalıdır.

HELİS DİŞLİLER DİNAMİK KUVVET (BUCKINGHAM DENKLEMİ)

Helis dişli dizaynında dinamik kuvvetlerin etkisini kontrol için kullanılacak Buckingham deklemi düz dişliler için kullanılan denklemden (Bkz. Formül 11) aşağıdaki gibi bir farklılık gösterir.

 FORMÜL 39

HELİS DİŞLİLERDE AŞINMA DAYANIMI

Helis dişliler için aşınma dayanımı formülü ise düz dişliler için kullanılan formülden (Bkz Formül 17) aşağıdaki gibi farklılık gösterir

 

     FORMÜL 40

Bu sayfada sadece helis dişli dizaynı için düz dişlide kullanılan formüllerden daha farklı olan formüller verimiştir. Helis dişli dizaynı için bu sayfa ile birlikte düz dişli dizayn prosedürü takip edilmelidir. (Bkz Düz dişli dizaynı)

Helis dişli dizaynı için örnek problemin konunun daha iyi anlaşılması açısından  incelenmesi yararlı olcaktır.

 .

GERİ DÖN